Mùa lá rụng trong vườn - Sách nói Miễn phí

“Mùa lá rụng trong vườn” là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Ma Văn Kháng với bối cảnh là gia đình ông Bằng một gia đình truyền thống ở Hà Nội trong thời điểm thập niên 80,thế kỷ 20. Ông có 5 người con trai. Anh cả Tường đã hi sinh, vợ anh tên là Hoài đã tái giá nhưng vẫn liên lạc để thăm hỏi gia đình. Anh hai tên là Đông là trung tá xuất ngũ, có Lý cô con dâu. Người con thứ 3 trong gia đình tên Luận làm nhà báo, vợ anh là Phượng hiền lành tốt bụng, người thứ tư đó là Cừ ít chịu nghe... Đông- một Trung tá trở về từ chiến trường có phần lạc lõng với thời cuộc. Lý- vợ anh chạc 40 tuổi, vừa tháo vát, đon đả, lại mang vẻ đẹp của người đàn bà hồi xuân. Trong đại gia đình Đông có 5 anh em, anh cả Tường đã hi sinh, sau anh là Luận là một nhà báo, vợ Luận là Phượng, một người phụ nữ hiền lành, tốt tính, sau Luận là Cừ, tới Cần là con út trong nhà hiện đang đi học ở Liên Xô. Cũng như bao gia đình Hà Nội khác của những năm 80 thế kỉ trước tấp nập đón tết cổ truyền... Vẻ rụt rè, kính trọng bố chồng của hai người con dâu vẫn là cái phong thái trong quan hệ bố chồng - nàng dâu xưa nay có hữu của gia đình ông Bằng. Nếu như Lý - cô con dâu thứ hai năng nổ, tháo vát, khôn ngoan bao nhiêu thì Phượng - người dâu thứ ba lại hiền lành, chất phác bấy nhiêu, Nhưng họ dù thế nào cũng đều kính nể bố chồng. Ông là đại diện cho cái gia đình đáng tự hào về sự hòa mục, tiêu biểu cho các quan hệ của con người trong một gia đình thuộc xã hội mới. Thế nhưng những ngày gần đây... Không khí Tết cổ truyền rộn ràng về với gia đình ông Bằng. Với sự tháo vát, sắc sảo vốn có, Lý dường như là nhân vật đảm nhiệm chính mọi sự chuẩn bị, tạo nên sắc màu ngày tết trong gia đình, bên cạnh sự đơn giản, vô tư lự của Đông, chồng cô. Phượng như cái bóng bám theo Lý, chịu sự điều hành, chi phối của Lý, cô thấy mình lóng ngóng, tuềnh toàng, nhạt nhẽo thế nào…mỗi người một vẻ, một việc cho sắc màu ngày tết trong gia đình này. Xuân thiên nhiên gặp gỡ xuân trong lòng người. Sự hài hòa, cộng cảm... Trong khi ông Bằng chỉ gắn bó và yêu thích với những điều mang vẻ đẹp cân đối, mực thước, cổ điển thì ngoài kia xã hội, phố xá đang thay đổi. Thành phố hình như đã hình thành một lớp tư sản mới, chúng đang phá phách, khuynh đảo xã hội. Ông Bằng cố giữ gìn cái nề nếp, gia phong trong gia đình của ông, đồng thời vẫn tin tưởng, níu giữ vào những điều tốt đẹp, cái nền nhân văn vẫn còn đọng lại xung quanh ông. Luận và những thành viên trong gia đình vì thế vẫn giấu ông Bằng chuyện của Cừ, đứa con... Chiều Ba mươi Tết, khi mâm cơm cúng tất niên đã được chuẩn bị tươm tất bởi bàn tay và sự tháo vát của Lý thì Hoài - vợ cũ người con trai cả Tường xuất hiện. Sau khi cả Tường hi sinh, Hoài đã tái giá lấy chồng ở quê và sinh được bốn đứa con. Vốn là người phụ nữ hiền dịu, nết na, được hết thảy mọi người trong gia đình yêu quý, nên sự xuất hiện của Hoài mang tới gia đình ông Bằng một sự bất ngờ, vui mừng khôn xiết. Dù đã tái giá theo chồng khác nhưng tình cảm của Hoài với gia đình chồng cũ vẫn tròn đầy... Ở buổi đọc trước, chúng ta đã được chứng kiến bữa cơm tất niên đầm ấm đêm giao thừa của gia đình ông Bằng, với đông đủ thành viên, chỉ vắng con trai út Cần đang du học bên Liên Xô, và mọi người tránh nhắc tới Cừ, đang trốn sang nước ngoài. Với ông Bằng bữa cơm như gắn kết các thành viên trong gia đình, sự sum họp đêm giao thừa có gì thật đầm ấm, thiết tha hơn. Tình cha con, vợ chồng, anh em, những quy tắc luân lý bất thành văn, bám rễ sâu vào huyết mạch, tình cảm, giằng níu mọi người trong những... Mùa lá rụng, tiếng lá khô rào rào theo hơi gió tạt trên nền đất. Sau đêm giao thừa Hoài nán lại nhà ông Bằng, chị như một người dâu trưởng đích thị ở trong gia đình. Người phụ nữ tựa cán cây chổi cọ vào thân cây nhãn, rồi tâm tư nối dài những kỉ niệm với người chồng cũ, với ngôi nhà này. Tất thảy, đâu đâu cũng có bàn tay chăm chút của chị, kể cả những người em chồng cũng được chị chăm lo rồi lớn, rồi lấy vợ vẫn không hết yêu mến chị. Trong câu chuyện của chị Hoài, Lý như muốn tránh khỏi sức lôi cuốn... Lý đã từng tự hào biết bao về người chồng của mình, khi Đông còn đang là một chiến sĩ giải phóng. Những ngày ấy Đông ở xa mà cô thấy hạnh phúc. Lý một mình cáng đáng việc nhà, nuôi dạy con và chăm lo em chồng, gia đình nhà chồng. Ngày ấy cuộc sống bình dị và rất khác bây giờ. Ngày ấy có thể sống gian khổ, thiếu thốn mà không kêu ca…Thế nhưng giờ đây cuộc sống đang đổi thay. Lý bừng lên, đẹp hơn, giới tính bộc lộ đầy đủ hơn và đáo để hơn. Lý bước vào cuộc sống bất ổn kể từ sau cái tết nguyên đán.... Phượng bắt đầu những ngày đầu tiên của công việc ở Xí nghiệp giấy. Tại đây cô gặp ông giám đốc có gương mặt lạnh băng nhưng thích giảng đạo đức, lại toàn là những điều sơ đẳng, vỡ lòng. Ông là người tình cũ của bà Trưởng phòng hành chính, phụ trách Phượng. Đó là một người phụ nữ đã luống tuổi, độc thân và tính khí thất thường. Trong khi Phượng còn chưa cắt nghĩa hết cái sự cáu bẳn, rày la thất thường của bà trưởng phòng thì cô gặp Lý cùng với những bất ngờ từ người chị dâu mang tới. Lý giờ đây... Sau những mệt mỏi ở ngoài đời, Phượng trở về nhà, trong căn phòng giản dị của hai vợ chồng, lòng thấy bình yên trở lại. Căn phòng có bầu không khí riêng thân mật và yêu đời mà Phượng rất hài lòng. Hài lòng nhất là về Luận- chồng cô. Với Phượng, Luận thật là một người chồng tốt, anh sống một cách có ý thức và đầy trách nhiệm, Luận khác với Đông ở điều căn bản ấy. Lý càng ngày càng tỏ thái độ xem thường chồng. Cô thường xuyên vắng nhà, bỏ mặc Đông và ông Bằng xoay xỏa trong sinh hoạt. Lý thông báo cô... Luận một lần đi thực tế đã nảy sinh ý định đi bộ đoạn đường dài hơn 30 km về nhà trong đêm với một trạng thái hưng phấn đột khởi. Anh muốn ôn lại kỉ niệm thời xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước, thử thách những năm đánh giặc chỉ là để tin hơn vào năng lực tiềm tàng và ý chí của mình. Cũng vì ý định đó mà Luận và Phượng như được sống lại những giây phút gặp gỡ thời yêu đương sôi nổi đã cách đây mười năm. Vợ Cừ bất ngờ xuất hiện cùng hai đứa trẻ nheo nhóc. Phượng đón ba mẹ con vợ Cừ bằng một tình thương và sẻ chia của người phụ nữ đầy nhân hậu. Tuy nhiên cũng từ đó mà cô vất vả hơn bình thường với cái gia đình nhỏ này, nhất là khi Luận không có nhà. Hai đứa trẻ con thiếu sự chăm lo dạy dỗ của người lớn trở nên bướng bỉnh và nghịch ngợm vô đối, chúng khiến cho cuộc sống trong gia đình này bị xáo trộn mạnh mẽ khi Lý đang đi vắng. Sau những ngày trảy hội xuân ở khắp nơi, ông Bằng trở về nhà và sung sướng đón nhận hai đứa cháu nội, Quân anh và Quân em- con trai Cừ. Ông lăng xăng như một ông giáo già bắt đầu dạy chúng những bài học căn bản làm người. Ông mơn man sung sướng trong nguồn mạch yêu thương, những điều đó đã xóa mờ nỗi đau trong ông về Cừ, bố của chúng. Vừa lúc ấy thì gia đình ông Bằng nhận được thư của Cừ gửi về từ nước ngoài. Lá thư là minh chứng chính xác rằng thằng Cừ con ông đã bỏ ra nước ngoài thật sự... Trong lá thư cuối cùng gửi về gia đình, Cừ đã công nhận những suy nghĩ sai lệch của mình về giáo dục trong gia đình, những nền nếp, đạo đức gia phong là nền tảng, cốt lõi của văn hóa dân tộc, của sự bền vững gia đình, lẽ ra anh phải trân trọng, tự hào thì thay vào đó anh đã miệt thị nó, quay lưng với nó. Đúng như lời người cha đã dạy, rời bỏ đạo đức là gặp ngay hung bạo, khi Cừ quay lưng lại với đạo đức truyền thống, anh trốn ra nước ngoài cùng người tình đã phải đối đầu với biết bao điều hung bạo,... Sau một tháng đi công tác ở Sài Gòn, Lý trở về nhà và thay đổi thành con người khác hẳn. Cuộc sống ăn chơi, trụy lạc ở đất Sài Thành sau một tháng đã biến Lý trở nên trơ tráo và vô sỉ. Lý càng tức tối với việc vợ con Cừ chuyển về làm cho cuộc sống gia đình đảo lộn. Cô còn nghi ngờ chuyện vợ chồng Luận bày mưu mất xe đạp, rồi sau này đưa cả mẹ và con về ở, dần chiếm ngôi nhà này. Cô đay nghiến cả mối quan hệ thân mật của ông Bằng với bà Chí một cách vô đối. Luận đã nổi cơn xung đột với Lý trước sự vô đối, trơ trẽn của cô. Lý như được thể càng trở nên nanh ác, trơ tráo, ăn miếng trả miếng, chửi vỗ mặt em chồng như hàng tôm, hàng cá. Chưa bao giờ anh thấy gia đình trở nên ngột ngạt dường này, anh thấy anh trai của mình trở nên nhu nhược, kém cỏi đến vậy. Cái oi bức của trời mùa hè Hà Nội như thiêu đốt từ bên trong con người càng như làm bôc hỏa tinh thần Luận, khiến anh không còn chịu đựng nổi cái sự ngột ngạt của cuộc sống đang thay đổi tồi tệ và vô lý... Lý từ một người tươi đẹp, sống phóng khoáng, ồn ã, bỗng thay đổi tính tình, trở nên thu mình trong một đời sống khuôn khổ, giản dị, với chiếc áo nhuộm pin đèn đi làm. Cô cũng khiến cho Luận vui hòa hợp, thiện cảm đằm thắm đối với bà chị dâu trở lại, còn Phượng cũng thấy tình thương với Lý trở lại như trước đây. Có cái gì đó không đúng với bản chất con người Lý, nhưng Luận tin vào tác dụng của công luận, ở sự giáo dục của cơ quan, đoàn thể, tin ở chính cô ấy nữa. Cần trở về nước thì ông Bằng cũng trút hơi thở cuối cùng giữa đông đủ các con. Trong cơn hấp hối, ông thấy thương các con và tin yêu các con mình hơn. Họ mỗi người một vẻ nhưng đều có chung cội nguồn với ông. Cùng chung với ông lòng vị tha, tình yêu thương, cái cốt cách cao ngạo về phẩm giá con người. Cùng chung với ông các giá trị tinh thần phải được trụ lại, phải được bền vững trước mọi thử thách bão dông... Ông Bằng mất, hi vọng về số tiền người con trưởng được thừa kế tan tành, ý đồ tác thành cho Cần không có kết quả, trong khi đó Đông vượt khỏi khuôn khổ phụ thuộc, trở thành một kẻ cục súc, vũ phu…Lý đã âm thầm bứt ra khỏi cuộc sống chung vô vọng, tẻ nhạt với Đông. Cô chuyển hẳn công việc vào Sài Gòn cùng với tên Trưởng phòng vật tư. Đông rơi vào khủng hoảng tinh thần nghiêm trọng, càng trở nên cuồng nộ, lời rủa sả càng lúc càng cay độc, nghiệt ngã... Lý bất bình với gia đình, âm thầm bỏ vào Sài Gòn nhận nhiệm vụ mới của công ty. Xong tại đây cô đã sống như vợ chồng cùng với Trưởng phòng vật tư cũ. Mặc dù đã ít nhiều nhận thấy tình trạng của Lý, xong Luận vẫn không khỏi kinh ngạc trước sự thật ấy, còn Đông, anh không thể tin nổi vào một sự thật khủng khiếp đang phơi bày trước mắt anh. Đông đồng ý để tùy công ty kỉ luật cho thôi việc Lý, còn Luận lại thấy Đông có phần thiếu trách nhiệm trong quyết định ấy...